मधेशको अलपत्र लाइफलाइन जोड्न तातेका जेन-जी

१४ वर्षदेखि त्यहीँ पुल बनिरहेको छ, अनि, मन्त्री नदी तर्न त्यही अलपत्र पुलको छेउबाट डुंगा चढिरहेका छन् । यो भन्दा बिडम्बनापूर्ण कुरा के हुन्छ ?   

१८ जना भौतिक पूर्वाधार मन्त्री फेरिँदा पनि यो पुल अधुरै छ । कहिले बनिसक्छ अझै टुंगो छैन ।  

बन्दाबन्दै पुलको एउटा भाग नदीमै भासियो । त्यसपछि यो पुल झन् रुग्ण बन्यो । बनिहाल्छ भन्न मेयर, सांसद, मन्त्री, मुख्मन्त्री, प्रधानमन्त्री को आएनन्, तर कसैले बनाएनन् । 

यो कुनै मेगा प्रोजेक्ट हैन । तर, तराई–मधेशको जनताको यो मेगा ड्रिम हो, लाइफलाइन हो । 

यो टुटेको लाइफलाइनलाई जसरी पनि जोड्न अब जेनजी पुस्ता अगाडि आएका छन् । तराई मधेशको जीवन रेखा मानिने हुलाकी राजमार्गमा बनिरहेको एउटा पुल दुरावस्थामा छ ।
 
हामी कुरा गर्दैछौं, कमला पुलको । धनुषा र सिरहाको सीमानामा बग्छ कमला नदी । हुलाकी राजमार्गको रुट यही कमला नदी भएर कोरिएको छ । यहाँ राजमार्ग बनेको त वर्षौं भइसक्यो । तर राजमार्गलाई जोड्ने कमला पुल भने बन्दाबन्दै आफैं बुढो हुन लागिसक्यो ।

कमला नदीमा यो पुल बनाउन २०६८ साल जेठमा ठेक्का लागेको थियो । पप्पु–लुम्बिनी जेभीले साढे ३ वर्षमा काम सक्ने गरी ठेक्का पायो । ठेकेदार कम्पनीले २४ करोड ९१ लाखमै ठेक्का सकार्‍यो । ४ सय ७० मिटर लामो र ९ मिटर चौडाइको यो पुल २०७१ को मंसिरमा बनिसक्नुपर्ने थियो । 

तर, पप्पु कन्सट्रक्सन त्यो बेलामा समस्याग्रस्त थियो । तत्कालीन मधेशी जनाधिकार फोरमका नेता हरिनारयाण रौनियारको कम्पनी हो यो । पप्पु त्यतिबेला देशभर नै पुल र सडकका ठेक्का कम मूल्यमा हात पाथ्र्यो । अनि मोबिलाइजेसन लिएपछि काम नगरी  आयोजना अलपत्र छाडिदिन्थ्यो । 

सरुमा त यो कम्पनीलाई काम नगरेपनि व्यापक राजनीतिक र प्रशासनिक संरक्षण थियो । तर, २०७४ साउनमा बर्दियाको बबइ नदीमा पप्पुले बनाएको गाडी चल्न नपाउँदै भाँचियो । 

त्यसमा अख्तियारले मुद्दा दायर गरेदेखि सडक विभागले पप्पुले अलपत्र छाडेका कयौं आयोजनाका विवरण सार्वजनिक गर्‍यो । 

त्यसमा ७ वर्ष अलपत्र भएको कमलाको पुल पनि एक थियो । चौतर्फी दबाब भएपनि सडक विभागले ठेक्का तोडेन । पप्पुले काम नगरेको भन्दै जेभी गरेको लुम्बिनीमाथि दबाब बढायो । लुम्बिनी कालोसूचीमा नराख्ने शर्तमा काममा आयो । लुम्बिनीले ०७८ को जेठसम्म काम सक्ने वाचा गरेको थियो । 

तर, पुल बन्दाबन्दै ०७८ असार १७ गते कमला नदीमा बाढी आएका बेला पुलको दुईवटा पिलर नै भासियो । त्यसपछि त झन् समस्या थपियो ।
 
पुल भासिएपछि बीमा दाबीमा निर्माण कम्पनी र इन्स्योरेन्स कम्पनीबीच विवाद भयो । ठेकेदारले १२ करोड ७० लाख दाबी गर्‍यो, तर नेको इन्स्योरेन्सले १ करोड ९३ लाख रुपैयाँ मात्र दिने भयो । मुद्दा मामिला नै भएपछि ठेकेदारले लामो समय काम नै रोकेर बस्यो ।  

ठेकेदारको दाबी थियो, डिजाइनमा भएको त्रुटिका कारण भासिएको हो । सडक विभागले भने निर्माणमा गरिएको लापरवाहीका कारण पुल भासिएको दाबी गरिरह्यो । सडक विभाग र ठेकेदारबीच समेत असमझदारी बढ्यो । कतिपय इन्जिनियरको दाबी छ कि पुलको पिलरको गहिराइ मिलेको छैन ।  
 
यो पुल छिटो निर्माण सक्न स्थानीयले के–के सम्म गरेनन्, कहिले हुलाकी राजमार्ग बन्द गरेर दबाब बढाए ।  कहिले आमरण अनसन नै बसे । तर, सधैं सरकारले आश्वासन बाँँडिरह्यो, भनिरह्यो, छिटै बन्छ । तर, पुल अझै पनि उही हालतमा छ । 

स्थानीय बासिन्दा यो पुलका लागि तड्पिएको त्यसै होइन, यो अलपत्र पर्दा सिरहा र धनुषाका दक्षिण पूर्वी क्षेत्रका बासिन्दा पुल तर्नकै लागि पूर्वपश्चिम राजमार्गसम्म पुग्नुपर्छ । कमला नदीको दक्षिण पूर्वी तटीय क्षेत्रका करिब २० लाख बासिन्दा यसको निर्माण समयमै नहुँदा प्रभावित छन् । 

पुल नबन्दा अहिले पनि यहाँ नदी तर्न डुंगा ट्युब चढ्नुपर्छ । बर्खामा पानीको भेलमा ठूलो जोखिम मोल्नुपर्छ । हिँउदमा स्थानीयले बाँसको टेको त बनाउँछन्, त्यो पनि जोखिमपूर्ण नै हुन्छ । त्यही बाँसको टेकोको छेउमा पुल त तयार छ । तर त्यो काम लाग्दैन । बन्दाबन्दै डेढ दशक भइसकेको पुल कहिले काम लाग्ने बन्छ थाहा छैन । 

यो पुलमा आठौं पटक ठेक्का सम्झौताको म्याद थप भइसक्यो । ठेकेदारले आगामी असारसम्म काम सक्छु भनेर थप समय मागेको छ । सडक विभाग म्याद थप्न तयार छ । तर, ठेक्काको म्याद थप्दैमा पुल बन्छ भन्ने निश्चित छैन । 

अहिलेसम्ममा २० करोड ४३ लाख खर्च भइसक्यो । बल्ल ८३ प्रतिशत काम सकिएको छ । दुबैतर्फ पुललाई जोड्ने पहुँच मार्ग बनेको छैन । ठेक्काअनुसार दुवै किनारमा १३०० मिटर नदी नियन्त्रणको काम भएकै छैन । 

नदीमा भासिएका ४ मध्ये २ वटा स्ल्याब बल्ल हटाइएको छ । बाँकी २ वटा कहिले हटाउने हो पत्तो छैन । नयाँ डिजाइनमा फेरि कसरी काम गर्ने भन्ने तय छ । पिल्लर हालेर स्लाब कहिलेसम्म हाल्ने भन्ने अन्योल बाँकी छ । 
०००
यो पुल निरीक्षण गर्न कुन भौतिक पूर्वाधार मन्त्री पुगेनन् ? यही सूचीमा अहिले थपिएका छन्, कुलमान घिसिङ । उनी जेनजी मन्त्रीका रुपमा चिनिएका युवा तथा खेलकुद मन्त्री बब्लु गुप्तासहित कमला नदी पुलमा पुगेका थिए । उनी धनुषातर्फबाट डुंगा चढेर पारी सिरहातर्फ गए । 

मन्त्री घिसिङलाई स्थानीयले चर्को खबरदारी गरे । विगतमा पनि पटक–पटक सरकारले झुक्याएको गुनासो गरे । पीडा सुनाए, ठेकेदारले अझै काम नगरेको प्रमाणहरु देखाए । पुलमा भएको बदमासी ढाकछोप गरिएको गुनासो पोखे । 

कुलमानले ढिलाइप्रति चिन्ता प्रकट गरे र अब ढिलाइ गरे ठेकेदारलाई छुट नदिने बताए । पुल निर्माणमा भएका अनियमितताको अख्तियारले छानबिन गरिरहेको जानकारी दिए । 

अनि ठेकेदारलाई राति पनि काम गर्न भने । त्यसका लागि आफूले बत्ती जोडिदिने बताए । 

कुलमान यही पुल हेर्नका लागि कमला पुगेका थिए । जेनजी मन्त्री बब्लु गुप्तासँगै जेनजी अगुवा सुदन गुरुङ, पुरुषोत्तम यादव र शिव यादव पनि त्यहाँ पुगेका थिए । उनीहरु तीनै जना सिरहाका बासिन्दा हुन् । पुलको अवस्था र त्यसको निर्माणको ढिलाइले भएको समस्याबारे उनीहरुले नै कुलमानलाई बिफ्रिङ गरेका थिए । 

यो पुल बन्न थाल्दा जन्मिएकाहरु अहिले किशोर अवस्थामा छन्, ती जेनजीहरुले यो पुल किन बनेन भनेर सरकारसँग प्रश्न गरिरहेकै छन् । अब जेनजीहरु प्रश्न मात्रै गरेर बस्न तयार छैनन्, उनीहरु यो पुल जतिसक्दो छिटो बनाउन आफैं सक्रिय भएका छन् । काठमाडौंबाट मन्त्रीलाई मधेश पुर्‍याएर अब पनि ढिलाइ भइरहे अस्वीकार्य हुने बताइरहेका छन् । 

यो पुलको महत्व दल र दलका नेता र पूर्वमन्त्रीहरुलाई थाहा नभएको हैन । जनताको दुःख उनीहरुले नबुझेका हैनन् । तर, उनीहरु कहिले पनि संवेदनशील भएनन् । 

यसपटक जेनजीहरु नै कमला पुलको समस्या समाधानमा अग्रसर देखिएका छन् । 

अब जेनजीहरुको पहल र कुलमानको प्रतिवद्धताले कति काम गर्छ हेर्न बाँकी छ ।