किन देश छाड्दैछन् भारतका करोडपति ?

भारत तीव्र रुपमा आर्थिक प्रगति गरिरहेको छ, करोडपतिहरुको संख्या वर्षेनी बढ्दै गएको छ । 

तर एउटा विरोधाभास के देखिएको छ भने, धनाढ्यहरुको पलायन पनि उल्लेख्य छ । 

देशको करसम्बन्धी कानुन र विश्वका कतिपय देशले गरेका लगानी आकर्षणको कार्यक्रमका कारण भारतीय धनाढ्यले देश छाडिरहेका छन् । 

द हेन्ली प्राइभेट वेल्थ माइग्रेसन रिपोर्ट २०२५ ले वर्षेनी करोडपतिहरु विस्थापित हुने प्रमुख ५ देशको सूचीमा भारतलाई पनि राखेको छ । 

भारतमा स्टार्ट अपको प्रगति, सेयर बजारमा भएको बढोत्तरी, पारिवारिक सम्पत्ति जस्ता कारणले करोडपतिहरुको संख्या बढिरहेको छ । तर अति नियमन, लगानी सुरक्षणको चिन्ता र राम्रो जीवनशैलीको आकांक्षाले करोडपतिहरु भारत छाडिरहेका छन् । 

भारतबाट सन् २०२५ मा ३५ सय करोडपतिले देश छाडेका छन् । सन् २०२३ मा ५१०० जनाले र सन् २०२४ मा ४३ सय जना करोडपतिले देश छाडेका थिए । 

भारतीय करोडपतिहरु किन देश छाडिरहेका छन् त ? 

पहिलो कारण हो कर नीति 

भारतमा पछिल्ला वर्षमा कर कार्यालयहरुले छानबिन अत्यधिक बढाएका छन् । सेन्ट्रल बोर्ड अफ डिरेक्ट ट्याक्स (सीबीडीटी) ले आर्थिक वर्ष २०२५ को पहिलो त्रैमासमा २ खर्ब भारतीय रुपैयाँ कर बक्यौता असुल गरेको छ । 

यो भनेको अघिल्लो आर्थिक वर्षको त्यही अवधिको भन्दा झण्डै दोब्बर हो । कर कार्यालयले यो आर्थिक वर्षमा १९ खर्ब ६० अर्ब भारतीय रुपैयाँ कर बक्यौता असुल गर्ने लक्ष्य राखेको छ । यो लक्ष्यले भारतका उद्योगी, व्यापारीहरुलाई दबाबमा परेका छन् । 

दोस्रो, औपचारिक अर्थतन्त्रको बाध्यता 

विगतदेखि हेर्ने हो भने भारतको अर्थतन्त्रको ठूलो हिस्सा अनौपचारिक थियो । जसमा नगद लेनदेन ज्यादा हुन्थ्यो र नियमनकारी निकायको निगरानी पनि कम हुन्थ्यो । 

तर हिजोआज सरकारले आर्थिक गतिविधिलाई औपचारिक बनाउन व्यापक दबाब सिर्जना गरेको छ । व्यवसाय दर्ता गर्नुपर्ने, पैसाको अनलाइन कारोबार गर्नुपर्ने जस्ता बाध्यात्मक व्यवस्थाले उद्योगी व्यवसायीलाई अप्ठेरो महसुस भएको छ ।  

भारतको अनलाइन पेमेन्ट सिष्टम युनिफाइड पेमेन्ट इन्टरफेसले आर्थिक वर्ष २०२४/२५ मा २६१ लाख करोड भारतीय रुपैयाँको कारोबार गरेको छ । जुन अघिल्लो वर्ष भन्दा ४१ प्रतिशतले बढेको हो ।

युपीआईको हरेक कारोबार स्थायी लेखा नम्बर (पान) सँग लिंक गरिएको छ । यसले गर्दा व्यापारीहरुलाई आम्दानी लुकाउन गाह्रो परेको छ ।

तेस्रो हो, क्रिप्टोकरेन्सी 

भारतले पछिल्लो समय क्रिप्टोकरेन्सीलाई भर्चुअल डिजिटल एसेटको रुपमा कानुनी मान्यता दिएको छ । तर क्रिप्टो करेन्सीको कारोबारको नाफामा ३० प्रतिशत पुँजीगत लाभकर लगाएको छ । 

यी कडा कर र नियामकीय निगरानीले धनी व्यक्तिहरुले करको बोझ कम भएको र डिजिटल सम्पत्तिमा खुकुलो नीति भएका देश खोज्न थालेका छन् । 

चौथो हो, राम्रो जीवनशैलीको आकांक्षा

भारतमा गरिएको एक अध्ययनले धनी वर्गका २२ प्रतिशत भारतीय देश छोड्न इच्छुक रहेको देखिएको छ । उनीहरु उच्च जीवनस्तर, स्वास्थ्य, शिक्षा र व्यापारका लागि देश छोड्न चाहेका छन् । 

कतिपयले विश्वका धेरै देशमा भिसा फ्रि ट्राभल सुविधा पनि खोजेका छन्, जुन भारतीय नागरिक भएर सम्भव छैन । भारतजस्तै हैसियतमा रहेका युरोपेली र क्यारेबियन देशहरुको राहदानी भारतको भन्दा बलियो छ, यसले पनि भारतीयहरुलाई राम्रो देश जान प्रेरित गरिरहेको छ । 

यता घरेलु वातावरणले देश छाड्न प्रेरित गरिरहेका बेला युएई, अमेरिका, पोर्चुगल, साउदी अरेबिया जस्ता देशको आकर्षक योजनाले पनि उनीहरुलाई लोभ्याइरहेको छ । 

व्यक्तिगत आयकर नै नलाग्ने, कम पुँजीगत लाभकर र सम्पत्ति हस्तान्तरणको सहज व्यवस्थाले युएई विश्वभरका धनीहरुको रोजाइमा परेको छ । 

लगानीकर्तामैत्री नियम कानुन, विलासी जीवनशैली र लामो अवधिको भिसा सुविधा युएईको अर्को विशेषता हो । त्यसैले भारत, बेलायत, रसिया, दक्षिणपूर्वी एसिया र अफ्रिकाका लगानीकर्ताहरु युएईमा आकर्षित भइरहेका  छन् । 

युएईसँगै साउदी अरेबियाले पनि वर्षेनी धनीहरुलाई आकर्षित गरिरहेको छ । सन् २०२५ मा २४ सय करोडपति साउदी अरेबिया गएको अनुमान छ । 

अमेरिकाले धनीहरुलाई आकर्षित गर्न ल्याएको ईबी फाइभ भिसामार्फत धेरै भारतीयहरु अमेरिका पुगेका छन् । 

अहिले राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले ईभी फाइभ भिसाको सट्टा गोल्ड कार्ड भिसाको अफर गरेका छन् । उनले ५० लाख डलर तिर्न सक्ने व्यक्तिलाई गोल्ड कार्ड दिने घोषणा गरेका छन् । ट्रम्पको यो योजनाले पनि धेरै भारतीय करोडपतिहरु अमेरिकाप्रति आकर्षित हुने देखिन्छ । यद्यपि अहिलेसम्म अमेरिकामा ट्रम्पको गोल्ड कार्ड नीति लागू भइसकेको छैन ।