जापानमा पहिलो महिला प्रधानमन्त्री, तेस्रो प्रयासमा टकाइचीले मारिन् बाजी

जापान विश्वकै चौथो धनी देश हो । यति धनी र विकसित देश हुँदाहुँदै पनि जापानमा अहिलेसम्म महिलाहरु प्रधानमन्त्री बन्न सकेका थिएनन् । 

केही दिनअघि सत्तारुढ लिबरल डेमोक्रेटिक पार्टी (एलडीपी) को अध्यक्ष पदका लागि भएको चुनाव जितेपछि सनाइ टकाइची पहिलो महिला प्रधानमन्त्री बन्ने पक्का भएको छ । 

६४ वर्षकी उनले अक्टोबर १५ देखि प्रधानमन्त्रीको कार्यभार सम्हाल्नेछिन् । 

लामो समयदेखि पुरुष प्रधान रहँदै आएको जापानको राजनीतिमा सनाइ टकाइचीको जितलाई ठूलो डिपार्चरकै रुपमा हेरिएको छ । 

*****

हेभी मेटल ब्याण्डकी ड्रमर, टिभी होस्ट हुँदै राजनीतिमा आएकी सनाइ टकाइची पटक पटक मन्त्री भइसकेकी वरिष्ठ राजनीतिज्ञ हुन् । यसअघि उनी उद्योग वाणिज्य राज्यमन्त्री, अर्थमन्त्री र आन्तरिक मामिला तथा सञ्चार मन्त्री बनिसकेकी छन् । 

उनले यसअघि दुई पटकसम्म पार्टीको अध्यक्षको चुनाव पनि लडेकी थिइन् । तर दुबै पटक पराजित भइन् । 

तर यसपटक उनले पार्टी नेतृत्वका लागि भएको चुनावमा कृषिमन्त्री सिन्जिरो कोइजुमी र चिफ क्याबिनेट सेक्रेटरी योसिमासा हायासीसँग प्रतिस्पर्धा गरेकी थिइन् ।

पहिलो राउन्डमा कसैको पनि बहुमत नआएपछि फाइनल राउन्डमा टकाइची र कृषिमन्त्री ४४ वर्षका सिन्जिरो कोइजुमीबीच प्रतिस्पर्धा भएको थियो । र टकाइचीले बाजी मारेकी थिइन् । 

सन् १९६१ मा जापानको नारामा जन्मेकी टकाइचीका बाबु जागिरे थिए भने आमा प्रहरी अधिकृत थिइन् । उनी हुर्कने बेलामा परिवार राजनीतिबाट धेरै टाढा थियो । 

उनी आफ्नो कलेजको समयमा हेभी मेटल ब्याण्डको ड्रमर थिइन् । उनी स्कुबा डाइभर र कारको सौखिन पनि थिइन् । 

राजनीतिमा प्रवेश गर्नुअघि टकाइचीले टेलिभिजन होस्टका रुपमा पनि काम गरिन् । सन् १९८० को दशकपछि भने उनलाई राजनीतिमा चासो बढेको थियो ।

त्यतिबेला अमेरिका र जापानबीच ट्रेड वार चलिरहेको थियो । उनले अमेरिकाको जापान नीतिबारे लामो अध्ययनसमेत गरेकी थिइन् । 

टकाइचीले पहिलो संसदीय चुनाव सन् १९९२ मा लडिन् । त्यतिबेला स्वतन्त्र हैसियतमा चुनाव लड्दा उनी पराजित भएकी थिइन् । 

तर त्यसको पछिल्लो वर्ष उनी संसद निर्वाचित भइन् र सन् १९९६ मा लिबरल डेमोक्रेटिक पार्टी (एलडीपी) मा प्रवेश गरिन् । 

अहिलेसम्म उनी १० पटक सांसद निर्वाचित भइसकेकी छन् भने जम्मा एक पटक मात्र पराजित भएकी छन् । जापानको सत्तारुढ पार्टीमा उनी कन्जरभेटिभ आवाजको स्पष्टवक्ता मानिन्छिन् ।

टकाइचीले सन् २०२१ मा पहिलो पटक एलडीपीको अध्यक्षका लागि चुनाव लडेकी थिइन् । त्यतिबेला फुमियो किसिदासँग पराजित भइन् । त्यसपछि सन् २०२४ मा निवर्तमान प्रधानमन्त्री सिगेरु इसिबासँग चुनाव लडिन् र पराजित भइन् । 

तेस्रो प्रयासमा पार्टी अध्यक्ष चुनिएपछि उनले जापानको इतिहासमै पहिलो महिला प्रधानमन्त्री बन्ने अवसर पाइन् । 

उनी बेलायतकी पूर्वप्रधानमन्त्री मार्गरेट थ्याचरलाई आफ्नो आइडल मान्छिन् । मार्गरेट थ्याचरको नेतृत्व कौशल र सम्झौता नगर्ने बानीका कारण आइरन लेडी नामले चिनिन्छिन् । सनाइ टकाइचीले सत्तारुढ पार्टीको अध्यक्ष जितेपछि धेरैले उनलाई जापानको आइरन लेडी भन्न थालेका छन् । 

टकाइची जापानका पूर्वप्रधानमन्त्री सिन्जो अबेकी शिष्य हुन् । अबे प्रधानमन्त्री हुँदा उच्च सार्वजनिक खर्च र सस्तो ऋणको नीति लिएका कारण जापानमा यस्तो नीतिलाई अबेनोमिक्स भनिन्छ । टकाइचीले अबेनोमिक्सलाई पुनर्जीवित गर्ने वाचा गरेकी छन् । 

सनाइ टकाइचीले लिबरल डेमोक्रेटिक पार्टीभित्र एक कट्टर कन्जरभेटिभ नेताको छवि बनाएकी छन् । उनी महिलाका मुद्दामा पनि रुढीवादी मानिन्छिन् । उनले विवाहित महिलाले विवाहपछि श्रीमानको थर झुण्डयाउनुपर्ने धारणा राखेकी छन् । उनी समलिंगी विवाहको पनि विपक्षमा छिन् । 

उनी प्रधानमन्त्री बन्ने भएपछि जापानमा मन्त्रिपरिषद समावेशी हुने र राजनीतिमा पनि महिला प्रतिनिधित्व बढ्ने आशा बढेको छ । तर कतिपयले भने टकाइची आफैं महिला मामिलामा रुढीवादी भएकाले धेरै आशा गर्न नसक्ने भनाइहरु पनि राखेका छन् । 

जापानको तल्लो सदनमा जम्मा १५ प्रतिशत महिलाको प्रतिनिधित्व छ । र ४७ जना गभर्नरमध्ये जम्मा २ जना महिला छन् । सनाइ टकाइची आप्रवासीको मामिलामा पनि अनुदार रहेकी छन् । 

जापानको लिबरल डेमोक्रेटिक पार्टी (एलडीपी) सन् १९५५ मा स्थापना भएको हो । पछिल्लो ७० वर्षमा यो पार्टी अधिकांश समय सत्तामा छ । 

तर पछिल्ला २ चुनावमा पार्टी पराजित भएपछि यसअघिका प्रधानमन्त्री सिगेरु इसिबाले एलडीपीको अध्यक्षबाट गत सेप्टेम्बर पहिलो हप्ता राजीनामा दिएका थिए । 

अक्टोबर २०२४ मा प्रधानमन्त्री बनेका उनले एक वर्ष नबित्दै राजीनामा दिएका थिए । उनको नेतृत्वमा लडेको चुनावमा एलडीपीले पछिल्लो १५ वर्षमा पहिलो पटक तल्लो हाउसमा बहुमत गुमाएको थियो । 

एलडीपी र उसको गठबन्धन सहयात्रीले सन् १९५५ पछि पहिलो पटक दुबै हाउसमा बहुमत गुमाएको छ । र अल्पमतको सरकार चलाइरहेको छ ।
जापानमा पछिल्लो समय मूल्यवृद्धि निकै बढेको छ । त्यसमा पनि चामलको मूल्य एक वर्षमै दुई गुणाले बढेको छ । बिग्रदो अर्थतन्त्र र घट्दो जनसंख्याका कारण जापानमा सत्ताप्रति तिब्र असन्तुष्टि छ ।

यही बेलामा जापानमा उग्र दक्षिणपन्थी दल सान्सेइतो पार्टीको जनमत बढिरहेको छ । यो पार्टीले दिएको जापनिज फस्र्टको नाराले धेरैलाई आकर्षित गरेको छ । केही महिनाअघि भएको राष्ट्रियसभाको चुनावमा सान्सेइतो पार्टीले आश्चर्यजनक रुपमा १४ सिट जितेको थियो ।

यस्तो बेलामा सनाइ टकाइची लामो बिरासत बोकेको एलडीपीको अध्यक्ष चुनिएकी छन् । जापानमा उग्र दक्षिणपन्थी जनमत बढिरहेका बेला उनलाई पार्टीको पुरानै विरासत कायम राख्ने चुनौती मात्र छैन । न्यून जन्मदर र भूराजनीतिक समस्याहरु समाधान गर्नुपर्ने चुनौती पनि आइपरेको छ ।