सुन उत्पादनमा चीन पहिलो, अमेरिका कति औं स्थानमा ?

यो वर्ष सुनको मूल्यमा आएको उतारचढावले धेरैको ध्यान खिच्यो । नेपालमा पनि सुनको मूल्य तोलाकै २ लाख हजार आसपास पुग्यो । अहिले घटेर तोलाको २ लाख ३७ हजारतिर आएको छ । 

सुनको भाउ जति बढे पनि यसको खपत भने संसारभर बढिरहेको छ । महंगो हुँदा पनि विश्वमा सुन धेरै किनबेच हुने वस्तुमै पर्छ । सुन यस्तो धातु हो, जसलाई विश्वभरका मानिसहरुले विभिन्न प्रयोजनका लागि किन्छन् ।

नेपालजस्ता देशमा गरगहनाका रुपमा बढी प्रयोग गरिन्छ भने विश्वका धेरै देशमा लगानी र धन सञ्चयको माध्यमको रुपमा पनि गरिन्छ । 

सुन जमिनमा हुने खानीबाटै निकालिने वस्तु हो । नेपालमा हालसम्म सुनखानी छैन । त्यसैले नेपालले आफूलाई चाहिने सबै सुन विदेशबाट किन्नुपर्छ । यति महंगो धातु कहाँ पाइन्छ होला ? सबैभन्दा धेरै सुन पाइने देश कुन होला ? 

वर्ल्ड गोल्ड काउन्सिलले विश्वमा कुन देशमा कति सुन पाइन्छ भनेर तथ्यांक नै राख्छ । काउन्सिलका अनुसार केही देशका खानीमा अत्यधिक सुन पाइन्छ । चीनसहितका १० देशमा विश्वभरको कुल उत्पादनको ६० प्रतिशत सुन छ । यी हुन् सुन धेरै पाइने १० देश :

चीन

चीन विश्वमै सबैभन्दा धेरै सुन पाइने देश हो । वल्र्ड गोल्ड काउन्सिलका अनुसार विश्वभर खपत हुने सुनको करिब १० प्रतिशत चीनमै उत्पादन हुन्छ । चीनले सन् २०२४ मा ३८०.२ मेट्रिक टन सुन निकालेको छ ।

चीनको सुनखानीको जिम्मा सरकारी स्वामित्वको कम्पनी चाइना नेशनल गोल्ड ग्रुप र सानडोङ गोल्ड लगायतका कम्पनीहरुसँग छ । चीनमा सुन गरगहरना र केन्द्रीय बैंकको रिजर्भका लागि प्रयोग हुन्छ ।

सानडोङ, हेनान, जियाङछी चीनमा बढी सुन पाइने प्रदेश हुन् । चीन उत्पादनमा मात्र होइन खपतमा पनि विश्वकै नम्बर १ देश हो । वल्र्ड गोल्ड काउन्सिलका अनुसार सन् २०२४ मा चीनले करिब १२२५ टन सुन खपत गरेको थियो । यो भनेको उसको देशमा उत्पादन हुने सुनको ३ गुणा भन्दा बढी हो । 

रुस

चीनपछि धेरै सुन पाइने देशमा रहेको छ रुस । रुसको साइबेरिया क्षेत्र र सुदूर पूर्वी क्षेत्रमा बढी सुन पाइन्छ । रुसले सन् २०२४ मा ३३० टन सुन उत्पादन गरेको छ । 

रुसबाट निर्यात हुने वस्तुमा सुन नै मुख्य हो । यसलाई निर्यातको वस्तु मात्र नभई रुसले रणनीतिक महत्वको सम्पत्तिको रुपमा पनि प्रयोग गर्दै आएको छ । रुसको सेन्ट्रल बैंकले धेरै सुन किनेर आफ्नो ढुकुटी बलियो बनाइरहेको छ । रुसको सेन्ट्रल ब्यांकमा २ हजार ३२९.६३ टन सुन रहेको छ । 

अष्ट्रेलिया 

चीन र रुसपछि धेरै सुन पाइने देश हो अष्ट्रेलिया । अष्ट्रेलियाले सन् २०२४ मा २८४ टन सुन उत्पादन गरेको छ । अष्ट्रेलियाको पश्चिमी क्षेत्रमा पर्ने क्यालगोर्ली र बोडिङ्टन राज्य सुन पाइने प्रमुख क्षेत्र हुन् ।

द मिनरल्स काउन्सिल अफ अष्ट्रेलियाले त्यहाँ सुनको खोजी र उत्पादनको काम गर्दै आएको छ । अष्ट्रेलियालाई सुन रिफाइन र निर्यातको हब नै मानिन्छ । अष्ट्रेलियाले एसिया महादेशमा खपत हुने ८० प्रतिशत सुनको आपूर्ति गर्दै आएको छ । उसले मुख्य गरी चीन र भारतीय बजारमा सुन पठाउँछ । 

क्यानडा 

धेरै सुन पाइने देशको चौथो नम्बरमा छ क्यानडा । क्यानडाले सन् २०२४ मा २०२.१ टन सुन उत्पादन गरेको छ । सन् २०२३ मा क्यानडाले १५.१ बिलियन अमेरिकी डलर मूल्यको सुन उत्पादन गरेको थियो ।

क्यानडाको १० राज्यमा सुन पाइन्छ । तीमध्ये आन्टारियो र क्युबेक प्रमुख हुन् । देशको कुल सुनको ७० प्रतिशत सुन यी दुई राज्यमा छ । क्यानडामा सुनखानीले हजारौं रोजगारी सिर्जना गरेको छ र यसले देशको अर्थतन्त्रमा पनि ठूलो टेवा दिएको छ । 

अमेरिका 

विश्वमा सुन धेरै उत्पादन हुने देशको पाँचौं नम्बरमा अमेरिका रहेको छ । अमेरिकाले सन् २०२४ मा १५८ टन सुन उत्पादन गरेको छ । अमेरिकाको नेभादा राज्यमै मुलुकको कुल सुनको ७५ प्रतिशत सुन पाइन्छ ।

अमेरिकाको जियालोजिकल सर्भेका अनुसार अमेरिकामा सुनको उत्पादन स्थिर छ । अमेरिका सुनखानीको सुरक्षा र इनोभेसनमा विश्वकै अग्रणी मानिन्छ । विश्वमै सबैभन्दा धेरै सुन अमेरिकामा रहेको मानिन्छ । अमेरिकाले ८ हजार १३३ टन सुन रिजर्भ गरेको वल्र्ड गोल्ड काउन्सिलको तथ्यांक छ । 

घाना 

विश्वकै धेरै सुन उत्पादन गर्ने देशको छैटौं नम्बरमा अफ्रिकी देश घाना रहेको छ । घाना च्याम्बर अफ माइन्सका अनुसार घानाको कुल निर्यातको ४० प्रतिशत हिस्सा सुनले ओगटेको छ । घानाको अर्थतन्त्रको मुख्य आधार नै सुन रहेको छ । घानाले सन् २०२४ मा १४०.६ टन सुन उत्पादन गरेको छ । 

मेक्सिको 

धेरै सुन उत्पादक देशको सातौं नम्बरमा रहेको छ मेक्सिको । अमेरिकासँगै जोडिएको उत्तर अमेरिकी देश मेक्सिकोले सन् २०२४ मा १४०.३ टन सुन उत्पादन गरेको छ । 

मेक्सिकोको सुनखानीबाट सयौं वर्षदेखि अमेरिकी र क्यानडेली कम्पनीले राम्रो फाइदा लिएका छन् । मेक्सिकोमा सुनखानीका लागि सन् २०२२ मा १.६ बिलियन डलर विदेशी लगानी धेरै भित्र्याउनेमा मेक्सिको अग्रणी स्थानमा छ । 

मेक्सिकन माइनिङ च्याम्बरका अनुसार सोनारा र जाकाटाकस राज्यमा बढी सुन पाइन्छ । विश्वभर १३५२ भन्दा धेरै सुनखानीहरु रहेको अनुमान छ । तीमध्ये ८८ वटा मेक्सिकोमा रहेको छ । 

इन्डोनेसिया 

धेरै सुन पाइने देशहरुको आठौं स्थानमा रहेको छ इन्डोनेसिया । यहाँ सन् २०२४ मा १४०.१ टन सुन उत्पादन गरिएको छ । इन्डोनेसियाको पपुवामा रहेको ग्रासबर्ग माइन विश्वकै सबैभन्दा ठूलो सुनखानी मानिन्छ । इन्डोनेसियामा कुल २२ वटा सुनखानीहरु छन् । 

पेरु 

दक्षिण अमेरिकी देश पेरु विश्वमा सुन धेरै पाइने देशमध्ये नवौं स्थानमा रहेको छ । यहाँ सन् २०२४ मा १३६.९ टन सुन उत्पादन भएको छ । पेरुमा निर्यात ब्यापारको १५ प्रतिशत हिस्सा सुनले ओगटेको छ । पेरुमा कुल १०२ वटा सुनखानी रहेका छन् । तर पेरुमा गैरकानुनी रुपमा झिकिने सुन र त्यसले वातावरणमा पार्ने प्रभावका विषयमा सधैं प्रश्न उठ्दै आइरहेको छ । 

उज्वेकिस्तान 

सुन धेरै पाइने देशको १० औं नम्बरमा रहेको छ उज्वेकिस्तान । यहाँ सन्् २०२४ मा १२९.१ टन सुन उत्पादन भएको छ । उज्वेकिस्तानको मुरुन्ताउ खानी विश्वकै ठूलोमध्येको एउटा सुनखानी मानिन्छ । यहाँको खानी तथा भूगर्भ विभागका अनुसार सुनखानीहरुको पुनर्संरचनाले यहाँ विदेशी लगानी आकर्षित गरेको छ ।